॥ विठ्ठलनामाचा रे टाहो॥

ज्येष्ठ अर्धा सरलाय. आकाशात ढगांची जमवाजमव सुरू झालीय. या दिवसांत आकाशात मळभ दाटून येतं, पण मराठी मन मात्र मरगळ झटकून एका निराळ्याच चैतन्ययात्रेची वाट पाहात असतं. त्याला आषाढी एकादशीला पंढरपुरात जाऊन त्या सावळ्या परब्रह्माचं दर्शन घ्यायचं असतं.

शतकानुशतकं ही चैतन्यदायक परंपरा मराठी माणसाने जिवंत ठेवली. यंदा कदाचित प्रथमच या परंपरेला असं बंदिस्त व्हावं लागतंय. पण भक्तीची धारा खंडित होत नाही, अडथळा आला तरी ती दुसर्‍या मार्गाने वाहू लागते.

पंढरपूरची वाट चालून आमची पावलं प्रत्यक्ष मळणार नाहीत, पण मनं अबीर-गुलालाने रंगल्याशिवाय कशी राहतील? पांडुरंगाच्या भेटीकरता यंदा मानसवारी करू! मनाच्या वाटेवर अोव्यांचं शिंपण घालू, कवितांच्या रांगोळ्यांनी नटवू, आरत्यांचे दीप लावू, चित्रगीतांच्या पताका उभारू आणि लोकगीतांनी ती वाट दुमदुमवून टाकू!

या वाटेवरूनच पोहोचायचं मनगाभार्‍यात आणि तिथे विराजत असलेल्या त्या श्रीमूर्तीचं दर्शन घ्यायचं अंतश्चक्षूंनी.

चला, तो आपली वाट पाहतोय..

महायोगपीठे तटे भीमरथ्यां ।वरं पुण्डरीकाय दातुं मुनीन्द्रैः ।

समागत्य तिष्ठन्तमानन्दकन्दं ।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम् ॥१॥

भीमेच्या तिरावर आहे ते पंढरीचं महायोगपीठ!

तिथे पुंडलीकाच्या भेटीकरता, त्याला वरदान देण्याकरता मुनींसह तो आनंदकंद युगानुयुगं उभाच आहे! त्या परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

तडिद्वाससं नीलमेघावभासं ।रमामन्दिरं सुन्दरं चित्प्रकाशम् ।

वरं त्विष्टिकायां समन्यस्तपादं ।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम् ॥२॥

सजल श्यामवर्णी मेघातून वीज चमकावी तसं त्याचं तेज, रमेच्या हृदयात विराजमान होणारं त्याचं चित्तप्रसादक रूप, त्याचे विटेवर टेकलेले नेटके समचरण अशा परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

प्रमाणं भवाब्धेरिदं मामकानां ।नितम्बः कराभ्यां धृतो येन तस्मात् ।

विधातुर्वसत्यै धृतो नाभिकोशः ।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम् ॥ ३॥

तो कमरेवर हात ठेवून सांगतो आहे, "बघ, जीवनाचा सागर माझ्या कमरेइतकाच खोल आहे! माझ्या भक्ताला मी सहज त्यापार पोहोचवतो..

अन् तिथून केवळ चार बोटांवर आहे ब्रह्मलोक" असं नाभीकडे बोटं करून सहज दाखवतो आहे, त्या परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

स्फुरत्कौस्तुभालङ्कृतं कण्ठदेशे । श्रिया जुष्टकेयूरकं श्रीनिवासम्।

शिवं शान्तमीड्यं वरं लोकपालं ।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम् ॥ ४ ॥

कंठात झळाळता कौस्तुभमणी,

भुजांवर केयूरबंध, शिरी धरलेलं शिवलिंग नि हृदयात लक्ष्मीचा वास असं हे रमणीय रूप! अशा लोकवत्सल, जगत्पालक, शांतरसाने परिपूर्ण परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

शरच्चंद्रबिम्बाननंचारुहासं ।लसत्कुण्डलाक्रान्तगण्डस्थलाङ्गम्।

जपारागबिम्बाधरं कञ्जनेत्रं।

परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम्॥ ५॥

शारदीय पौर्णिमेसारख्या तेजाळ, सुहास्य वदनावर कुंडलांची रत्नप्रभा फाकलेली, सूर्यबिंबासम रक्तवर्णी असलेल्या जास्वंदीसारखे त्याचे अधर आणि ते आकर्ण कमलनयन! अशा परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

किरीटोज्ज्वलत्सर्वदिक्प्रान्तभागं।

सुरैरर्चितं दिव्यरत्नैरनर्घ्यैः।

त्रिभङ्गाकृतिं बर्हमाल्यावतंसं।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम् ॥ ६ ॥

त्याच्या हिर्‍याचा झळाळत्या मुकुटाने आसमंत तेजाळला आहे. त्याला पूजण्याला देवही हाती रत्नं घेऊन उभे आहेत. तीन जागी वाकून उभा राहिल्याने अन गळ्यात वनमाळा नि मुकुटात मोरपीस ल्यायल्यामुळे तो बाळकृष्णच शोभतो आहे. अशा परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

विभुं वेणुनादं चरन्तं दुरन्तं ।स्वयं लीलया गोपवेषं दधानम्।

गवां वृन्दकानन्ददं चारुहासं ।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम्॥ ७ ॥

ह‍ाच लीलानाटकी सर्वसंचारी. हाच वेणूचा नाद, हाच वादक. याचा अंतपार कुणा लागत नाही. स्वतः गोपालन करणारा, गोपगोपींना मोहक हास्याने वेड लावणारा हाच! अशा परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

अजं रुक्मिणीप्राणसंजीवनं तं ।परं धाम कैवल्यमेकं तुरीयम्।

प्रसन्नं प्रपन्नार्तिहं देवदेवं ।परब्रह्मलिङ्गं भजे पाण्डुरङ्गम् ॥ ८ ॥

हा अजन्मा, रुक्मिणीचे चित्सुखधाम, हा जगताचा विश्राम. हा भक्तांचे कैवल्यधाम. हा बाल्य-तारुण्य-वार्धक्य किंवा जागृती-स्वप्नावस्था-सुषुप्ती या अवस्थांच्या पलीकडचा.

हा दीनबंधू, हा कृपासिंधू, दुःखहरण करून प्रसन्नता देणारा व देवांनाही प्रिय. अशा परब्रह्म पांडुरंगास नमस्कार!

स्तवं पाण्डुरङ्गस्य वै पुण्यदं ये ।पठन्त्येकचित्तेन भक्त्या च नित्यम् ।

भवाम्भोनिधिं तेऽपि तीर्त्वाऽन्तकाले ।हरेरालयं शाश्वतं प्राप्नुवन्ति ॥ ९ ॥

या पुण्यप्रद स्तोत्राच्या पठणामुळे भक्त सहज संसारसागर पार करून जातील. जे एकचित्ताने मनन करतील, त्यांना अंतकाळी या परब्रह्माच्या शाश्वत रूपाचं सान्निध्य लाभेल.

आदिशंकराचार्यांनी वर्णिलेल्या या

परममंगल रूपाचं आपण ध्यान करावं नि सारा भार त्याच्यावर सोपवून निश्चिंतपणे आपलं कर्म करत राहावं!

अत्यंत मधुर असं हे पांडुरंगाष्टक आज ऐकू या...