‘पितांबरी अ‍ॅग्रो टूरिझम’ एक पथदर्शक प्रकल्प

 भारत हा खेड्यांचा देश आहे. देशाची नैसर्गिक समृद्धी खेड्यात वसली आहे. नद्या, नाले, झाडे, निसर्ग, धनधान्ये, औषधी वनस्पती, संस्कृती व परंपरा या खेड्यातच पाहायला मिळतात. शहरातील कठीण परिस्थितीमुळे दमछाक झालेल्या मनुष्याला थोडासा मोकळेपणा गावातच मिळतो. यातूनच ‘कृषी पर्यटन’ या अनोख्या संकल्पनेचा जन्म झाला.

 

 

 

रत्नागिरी जिल्ह्यातील निसर्गरम्य दापोली तालुक्यातील साखळोली गावात 2016 साली ‘पितांबरी अ‍ॅग्रो टूरिझम’ या प्रकल्पाअंतर्गत कृषी पर्यटनास सुरुवात झाली. या प्रकल्पाला उत्तम प्रतिसाद मिळाल्यानंतर आम्ही राजापूर तालुक्यातील तळवडे येथे कृषी पर्यटन सुरू केले आहे. पारंपरिक पर्यटनापेक्षा पितांबरीचे कृषी पर्यटन काहीसे वेगळे आहे. हिरवाईची बाग, फुलोर्‍यावर आलेली पिके, भात शेती, औषधी वनस्पती, फळांनी लगडलेली झाडे याबरोबरच चांगले हवामान आणि पाहुण्यांच्या सुरक्षिततेची हमी देणारे उत्तम ठिकाण म्हणून ‘पितांबरी अ‍ॅग्रो टूरिझम’चा लौकिक वाढत आहे.

 

 

 

साखळोलीतील कृषी पर्यटन केंद्र 60 एकरांवर वसलेले आहे. या ठिकाणी ‘आयुर्तेज’ हे एक विस्तीर्ण आयुर्वेदिक उद्यान साकारण्यात आले आहे. या उद्यानात रुद्राक्ष, सर्पगंधा, ब्राह्मी, नोनी, गुंज आदी 550हून अधिक औषधी वनस्पती-वृक्षवेलींची लागवड करण्यात आली आहे. तुळशीचेच जवळपास 15 प्रकार येथे पाहायला मिळतात. सोनचाफ्याची 1500 फूलझाडे आणि चाहूबाजूंना दरवळत असलेला त्यांचा सुगंध मन प्रसन्न करतो. लहान मुलांसाठी ‘बटरफ्लाय गार्डन’ हे आकर्षण झाले आहे. भारतामध्ये बांबूच्या दोनशे जाती आहेत, यापैकी 32 जाती या केंद्रात पाहायला मिळतात. अवकाशातील ग्रह-तार्‍यांचे जवळून निरीक्षण करता यावे, यासाठी ‘गो टू कोलॅप्सिबल डॉबसोनियन सिनस्कॅन टेलिस्कोप’ ही दुर्बीण या ठिकाणी बसविण्यात आली आहे. त्यामुळे पर्यटकांना निसर्गाबरोबर आकाशदर्शनही अनुभवता येते. निवासव्यवस्था, गणपती मंदिर, स्वीमिंग पूल, रेन डान्स, फिश-स्पा, प्ले ग्राउंड, बैलगाडी सफर, खुली व्यायामशाळा, विविध साहसी क्रीडाप्रकार, व्हेज-नॉनव्हेज, मासे अशा विविध पदार्थांच्या उत्कृष्ट चवीची अनुभूती देणारे ‘रुचियाना रेस्टॉरंट’ अशा सर्व प्रकारच्या सुविधांमुळे येथे पर्यटकांचा ओढा वाढत आहे.

  

www.pitambari.com/agrotourism/overview

 

  

याखेरीज पर्यटनाबरोबर वर्षभर चालणार्‍या प्रकल्पाची उभारणी करण्यात आली आहे. येथे बाजूलाच असलेल्या सुसज्ज कारखान्यात सुगंधी फूलझाडांच्या फुलांचा अर्क काढून त्यापासून ’देवभक्ती’ अगरबत्तीची निर्मिती केली जाते. याशिवाय सोनचाफ्यापासून अत्तर, गुलाबांपासून गुलकंद, शेंगदाण्यापासून दगडी घाण्यातून शुद्ध शेंगदाणा तेलदेखील तयार केले जाते. कृषी पर्यटनाला अन्य कृषिपूरक व्यवसायांची जोड देता आल्यामुळे 150हून अधिक स्थानिक लोकांना कायमस्वरूपी रोजगार उपलब्ध झाला आहे.

 

 

 

महत्त्वाचे म्हणजे, या ठिकाणच्या केंद्रास दर वर्षी 3500 पर्यटक भेट देतात. येथे शालेय सहलीदेखील येतात. 400 मुलांसाठी एकदिवसीय सहलीची व्यवस्था येथे केली जाते. मुंबई व इतर जिल्ह्यांतून आलेल्या पर्यटकांकडे स्वत:चे वाहन नसल्यास पर्यटकांना खेड रेल्वे स्टेशनवरून ’पितांबरी अ‍ॅग्रो टूरिझम’मध्ये आणण्याची सोय केली जाते.

 

 

तळवडे येथे 10 एकरांवर अशाच स्वरूपाचे कृषी पर्यटन केंद्र आहे. या ठिकाणी मसाल्यांचे उद्यान उभारण्यात आले आहे. तसेच कोकणातील फळझाडांबरोबरच स्टार फू्रट, ड्रॅगन फू्रट, अ‍ॅवोकोडो, पेरू व पंधराशे प्रकारच्या नेंद्रान जातीच्या केळ्यांची लागवड केलेले ‘एक्झॉटिक फ्रूट गार्डन’ विकसित करण्यात आले आहे. ताम्हाणे गावात बांबू पार्कसुद्धा पर्यटकांचे आकर्षण ठरत आहे. सुमारे 5 एकरपासून 27 एकरपर्यंत बांबूंची लागवड, त्याशिवाय जमिनीच्या प्रकारानुसार रक्तचंदनाची, सागाची लागवड केलेलीही येथे पाहायला मिळेल. रिसॉर्टच्या परिसरात गोशाळासुद्धा आहे. या गोशाळेतील देशी गीर गायी दूध कसे देतात किंवा गायीचे दूध कसे काढायचे हे मुलांना दाखविले जाते. या ठिकाणी चिर्‍याचे व आधुनिक सुविधांनी युक्त प्रशस्त कॉटेजेस, स्वीमिंग पूल, ध्यानमंदिर, प्ले गार्डन, गवती हिरवळ, इंटरनेट सुविधा, पार्किंग सुविधा, कोकणी चवीचे स्वादिष्ट जेवण, स्वागताला शहाळ्याचे पाणी, कोकम सरबत देण्याची पद्धत आहे. पितांबरी रुचियाना गूळ पावडरचा कारखाना येथे असून गूळ कसा तयार करतात हेदेखील पाहण्याची संधी मिळते. एकूणच या दोन्ही ठिकाणी शहरी वातावरणापासून दूर, खरा निसर्ग अनुभवता येतो. कृषी पर्यटनाबरोबर शेतीपूरक नानाविध प्रयोगांचा जवळून परिचय करून घेता येत असल्यामुळे या ठिकाणी येणार्‍या पर्यटकांचा ओढा दिवसेंदिवस वाढत आहे. हा प्रयोग आमच्यासाठी नवी उमेद देणारा आहे.