संघसमर्पित श्रीकृष्ण बळवंत उर्फ नाना नेऊरगावकर

 

 

शुभ्र पांढरा पायजमा आणि बंद गळ्याचा सदरा ही नानांची वेशभूषा. दिवसाची सुरुवात संघशाखेने होणार. शाखा झाली की शाखा वेशातच नाना फूलबाजारात फुले घेण्यास जाणार. नंतर शाळा. शाळा सुटली की परत सायम् शाखा, नंतर गणपती दर्शन, नंतर घरी. अत्यंत आखीवरेखीव दिनचर्या, त्यात चुकूनही बदल नाही.

स्व. बाबा भिडे सांगत, “संघशाखा एक तासाची, मात्र संघस्वयंसेवक चोवीस तास!” नानांचे जीवन त्याप्रमाणे होते. संघ हा त्यांचा श्वास होता. जीवनभर संघाशिवाय दुसरा प्राधान्यक्रम नव्हता. रोजची शाखा व प्रार्थना याला त्यांच्या जीवनात अनन्यसाधारण महत्त्व होते. शाखा व प्रार्थना कधीच चुकली नाही.

नाशिक शहराचे घोषप्रमुख म्हणून त्यांनी अनेक वर्षे जबाबदारी पार पाडली होती. उत्कृष्ट घोषवादक व घोषप्रमुख म्हणून त्यांचा नावलौकिक होता. त्यांनी अनेक घोषवादक घडवले होते. घोषाची कडवी शिस्त त्यांनी अंगीकारली होती. नाशिक शहराचा घोष व नाना हे एक समीकरण झाले होते. संपूर्ण नाशिक शहरात संघशाखेकरिता ते पायपीट करीत असत. पंचवटी भागात संघकाम करताना नाशिकचे लोकप्रिय खासदार स्व.डॉ. वसंतराव पवार यांनाही त्यांनी संघशाखेत आणले होते.

‘बोले तैसा चाले त्याची वंदावी पाऊले’ म्हणजे नाना नेऊरगावकर. संघाचा प्रचारक जाण्याची नानांची इच्छा होती. घरगुती परिस्थितीमुळे ते त्यांना शक्य झाले नाही. सेवानिवृत्तीनंतर संघाचा प्रचारक जाण्याचे त्यांनी निश्चित केले आणि अमलातही आणले. सेवानिवृत्तीनंतर लगेच डॉ. हेडगेवार जन्मशताब्दी वर्षात नाना वर्षभराकरिता प्रचारक म्हणून गेले. महाराष्ट्र प्रांत संघचालक मा. प्रल्हादजी अभ्यंकर यांचे स्वीय साहाय्यक म्हणून काम केले. वर्षानंतर नाना प्रचारक म्हणून थांबले नाहीत, तर त्यांनी मोतीबाग कार्यालय, पुणे, विश्व हिंदू परिषद, पुणे व कौशिक आश्रम, पुणे येथील ग्रंथालय अद्ययावत केले. नंतर कौशिक आश्रमात माजी सरसंघचालक मा. रज्जूभैया यांच्या सेवेत राहिले. रज्जूभैयांना वाचून दाखवणे असे काम त्यांच्याकडे होते. रज्जूभैयांना संपूर्ण ज्ञानेश्वरी, दासबोध वाचून दाखवले. याच काळात नानांनी स्वहस्ताक्षरात ज्ञानेश्वरी व दासबोध लिहिले. नंतर नाना नाशिकला आले, मात्र घरी न राहता संघकार्यालयात राहून कार्यालयाची जबाबदारी पार पाडीत. या काळात संपूर्ण भागवताचे स्व-हस्ताक्षरात लिखाण केले, ज्याचे प्रकाशन माजी सरसंघचालक मा. सुदर्शनजी यांच्या हस्ते झाले होते.

 

संघावरील तिन्ही बंदी त्यांनी अनुभवल्या होत्या. त्याचे अनुभव ते अनेक वेळा सांगत. तिसर्‍या बंदीच्या वेळेस बंदी उठल्यास अकरा गुरुचरित्र पारायण करण्याचा संकल्प केला होता. बंदी उठल्यानंतर सलग अकरा गुरुचरित्र पारायण करून त्यांनी तो संकल्प पुरा केला होता. स्वत:साठी नव्हे, तर समाजाकरिता त्यांचे समर्पित असे जीवन होते.

संघ हीच जीवनगाथा असे त्यांचे सर्वांना प्रेरणादायक व आदर्श जीवन होते. वैयक्तिक जीवनात त्यांनी अनेक संकटाचा सामना केला होता. मात्र कधीच ते डगमगले नाहीत. दोघे भाऊ, बहिणी यांनी यापूर्वीच जगाचा निरोप घेतला होता. मात्र या सर्व संकटांस त्यांनी धीराने हाताळले होते. दोन महिन्यांपूर्वी त्यांची पुतणी वर्षा व जावई श्रीकांत कानडे यांचे कोरोनाच्या आजाराने निधन झाले होते. पुतणीच्या वियोगाने ते कमालीचे खचले होते. तो धक्का ते सहन करू शकले नाहीत. तेव्हापासून त्यांची प्रकृती ढासळली होती. मृत्यूपूर्वी पाच दिवस ते मृत्यूशी झुंज देत होते. कधीही हार न स्वीकारणार्‍या नानांनी आज सकाळी हार स्वीकारली व ते परलोक प्रवासाला निघून गेले. त्यांचे आदर्श जीवन पुढील अनेकांना प्रेरणादायक व दिशादर्शक ठरेल. त्यांनी अंगीकारलेली जीवनपद्धती स्वीकारीत संघकामात सदैव राहणे हीच त्यांना खरी श्रद्धांजली ठरेल.

नानांच्या आत्म्याला सद्गती मिळो, ही ईश्वरचरणी प्रार्थना. नानांच्या चरणी विनम्र अभिवादन.

नाना, अलविदा ......!