जपूया, आंब्यातील जैवविविधतेचा ठेवा

देशपातळीवर आंब्याच्या हजारांहून अधिक जातींची जैवविविधता पाहावयास मिळते. यातील चाळीस जाती व्यावसायिकदृष्ट्या लागवडीखाली आहेत. रायवळ गटामध्ये प्रदेशनिहाय विविधता आढळते. फळांचा लाग, चव, रंग, आकार अशी वैशिष्ट्ये दिसतात. खोबर्‍या, गोटी, बिटक्या, करेल अशा स्थानिक नावाने या जाती परिचित आहेत. खोबर्‍या सॅलडसाठी, बिटक्या रायत्यासाठी आणि करेल, राजापुरी, कासवजी पटेल या स्थानिक जाती लोणच्यासाठी प्रसिद्ध आहेत. वनराज या जातीचे फळ मोठे आहे. दूधपेढा जातीचा आंबा चवीला अत्यंत गोड आहे. आपल्या देशात प्रदेशनिहाय ग्राहकांची विविध आंबा जातींना पसंती आहे. उदाहरण द्यायचे झाले तर, महाराष्ट्रात हापूस, पायरी, केसरला चांगली मागणी असते. गोवा राज्यात मानकुराद, गुजरातमध्ये केसर, उत्तर भारतामध्ये दशहरी, लंगडा, आंध्रप्रदेशात बैंगनपल्ली, कर्नाटकात बदामी आंब्याला पहिली पसंती दिली जाते. प्रदेशनिहाय रायवळ जातींमध्ये विविध गुणवैशिष्ट्येे असल्याने नवीन जातींच्या संशोधनासाठी त्यांचे संवर्धन महत्त्वाचे ठरले आहे. आंबा लागवड करताना व्यावसायिक जातींच्या बरोबरीने वीस टक्के इतर जातींच्या लागवडीची विद्यापीठाने शिफारस केली आहे. यामुळे परागीकरणास फायदा होतो. फळांचे उत्पादनही चांगले मिळते. महत्त्वाचे म्हणजे बागेमध्ये जैवविविधता जपली जाते. यामुळे शेतकर्‍यांनी आपल्या शेती बांधावर असलेल्या रायवळ जातींचे संवर्धन केले पाहिजे.