पाणी समस्येच्या मुळाचा वेध

 Vidarbha Pani Parishad

 

विदर्भ पाणी परिषदेच्या निमित्ताने आयोजित पोस्टर, मॉडेल प्रदर्शन, संशोधन पेपर आणि रील मेकिंग स्पर्धांमधील जनतेचा सहभाग वाखाणण्यासारखा होता. या परिषदेत राज्याच्या पाणी प्रश्नावर तर चिंतन झालेच, समस्यांच्या मुळाशी पोहोचण्याचा प्रयत्नही झाला. तसेच पेयजल, कृषीजल आणि औद्योगिक जल परिषदेत झालेल्या तज्ज्ञांच्या विचारमंथनातून पाण्याचा वापर, साठवणूक आणि त्याच्या व्यवस्थापनाच्या पद्धतींवर प्रकाश टाकला गेला.

 

 

परिषदेच्या पहिल्या दिवशी ’शहरी भागातील पेयजल उपलब्धता, समस्या व उपाय’, ’ग्रामीण भागातील पेयजल सद्यस्थिती, समस्या व उपाय’, ’पिण्याचे पाणी, तंत्रज्ञान आणि सामाजिक उद्योजकता’ या विषयावर तज्ज्ञांनी मार्गदर्शन केले. तर दुसर्‍या दिवशी रोजी ’कृषी जलपरिषद’ पार पडली. त्यात ’विदर्भातील कृषी योग्य पाणी : सद्यस्थिती, समस्या व उपाययोजना’, ’पश्चिम विदर्भातील खारपाण पट्ट्यातील पाणी : समस्या व उपाय’, ’मध्य विदर्भातील शेतीसाठी पाण्याचे व्यवस्थापन: समस्या व उपाय’ तसेच ’पूर्व विदर्भातील पाण्याचे व्यवस्थापन : समस्या व उपाय’ या विषयांवर तज्ज्ञांनी मार्गदर्शन केले. ’विदर्भातील कृषी योग्य पाण्याचा वापर व त्यातील पाणी वापर संस्थांची भूमिका’ या विषयावरील परिसंवादाला प्रमुख अतिथी म्हणून केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी उपस्थित होते. परिषदेत ’विदर्भातील ठिंबक सिंचनासाठी अभिनव तंत्रज्ञानाचा वापर’, ’पूर्व विदर्भातील जलसिंचन व पाणी वापर संस्थांचे सक्षमीकरण’ या विषयांवरही तज्ज्ञांनी प्रकाश टाकला. विदर्भातील जलव्यवस्थापनाच्या यशोगाथांचे सादरीकरणही यावेळी झाले. या कार्यक्रमाचे अध्यक्षस्थान विजय चौथाईवाले यांनी भूषविले.

 

 

 

परिषदेच्या तिसर्‍या दिवशी औद्योगिक जलपरिषदेत ’औद्योगिक क्षेत्रातील पाण्याच्या समस्या व उपाययोजना’, ’उद्योगांसाठी पाण्याचा परिणामकारक वापर’, ’औद्योगिक क्षेत्रातील पाण्याचे शुद्धीकरण व पाण्याचा व्यावसायिक वापर’, ’औद्योगिक जलव्यवस्थापन व त्यातून रोजगार निर्मिती’ या विषयांवर मान्यवरांनी विचार मांडले. दुपारच्या सत्रात ’विदर्भातील सिंचन सद्यस्थिती व अनुशेष’, ’जलकार्यक्षम विदर्भासाठी : रोडमॅप 2047’ आदी विषय चर्चेला आले.

आयोजन समितीमध्ये नागपूर विद्यापीठाचे कुलसचिव डॉ. राजू हिवसे, राज्यपाल नामित व्यवस्थापन परिषद सदस्य डॉ. समय बनसोड, अधिसभा सदस्य डॉ. विजय ईलोरकर, अधिसभा सदस्य शुभांगी नक्षिणे उंबरकर, अधिसभा सदस्य राज मदनकर, जनकल्याणकारी समिती नागपूरचे अध्यक्ष सुमंत पुणतांबेकर आणि राष्ट्रीय सेवा योजना संचालक डॉ. सोपानदव पिसे यांचा समावेश होता.

 

 

 या निमित्ताने वनामती येथील योगा हॉलमध्ये आयोजित वैनगंगा जलप्रदर्शनाचे उद्घाटन प्रभारी कुलगुरू डॉ. माधवी खोडे चवरे (भाप्रसे) यांच्या हस्ते झाले. त्यांनी प्रदर्शनाची तसेच संशोधन मॉडेल्सची पाहणी केली. पोस्टर प्रेझेंटेशन व संशोधन मॉडेल स्पर्धेत 150पेक्षा अधिक विद्यार्थी, संशोधक आणि स्वयंसेवी संस्था सहभागी होत्या. ‘जलसंवर्धनातून

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

पाण्याचे आर्थिक आणि पर्यावरणीय महत्त्व कुणीच नाकारू शकणार नाही. पाण्याच्या अतिवापरामुळे अनेक ठिकाणी जलस्तर खालावलेला आहे. भूगर्भातील पाण्याचाही वापर होऊ लागल्याने समस्या भीषण झालेली आहे. पाण्याचा अति वापर झालेल्या ठिकाणी शेती करताना अडचण निर्माण झालेली आहे. सिंचनाच्या अपुर्‍या सोयींमुळेही विदर्भातील शेतकरी अडचणीत आहेत. सिंचनाची पुरेशी सोय असलेल्या ठिकाणी शेतकरी आत्महत्यांचे प्रमाण लक्षणीयरित्या घटले आहे. ‘पाणी अडवा, पाणी जिरवा’ तसेच शेततळे तयार करण्याच्या योजना कशा फायदेशीर ठरल्या हे मुद्देही विदर्भ पाणी परिषदेत उच्चरवाने चर्चिले गेले. ‘पाणी पेरलं, पाणी उगवलं’ अशी दुंदुभीही दिली गेली. पाण्यावरील उपाययोजना करताना युवक, महिला आणि ज्येष्ठ नागरिकांचा सहभाग मोलाचा ठरू शकतो, असे सांगितले गेले. पाण्याच्या समस्येवर वैयक्तिक सहभागही महत्त्वाचा असल्याची बाब अधोरेखित झाली आणि अखेर जलसंवर्धन, जलपुनर्भरण आणि पाण्याचा पुनर्वापर केल्याशिवाय जलसमस्येतून बाहेर येता येणार नाही, असा निष्कर्षही काढला गेला.