कमी तिथे आम्ही ..

कालसुसंगतेचा स्वीकार ..

जगण्याच्या वाटा वयानुसार वळतात, वय बदलले तरी मन, शरीर, भावना, बुध्दी या चिरतरुणच असतात. आयुष्याच्या उत्तरार्धात आपल्या अनुभवाच्या आठवणी ह्या सोबत करत असतात. तारूण्याची आठवण करून देत असतात. आपल्या अस्तित्वाची, खऱ्या अस्तित्वाची जाणीव करून घ्यायची ..

ते बिघडलेले नाहीत किंवा मी फार सुधारलेली नाही. मूल्यव्यवस्था बदललीय, पण माझ्या मनाने सगळे दरवाजे इतके घट्ट लावून घेतलेत की काही वेगळं प्रवेश करायला जागाच नाही. 'मला बदललं पाहिजे'. 'मला फक्त टीकाटिपण्णी नाही करायची.' असं या वयात मानायची गरज आहे. ..

आयुष्याची हाफ सेंचुरी म्हणजे वयाची पन्नाशी, आयुष्याचा नवा टप्पा. या आधीच्या टप्प्यात आपण बऱ्याच जबाबदाऱ्या, स्वतःच स्वतःला घालून दिलेल्या नियम आणि अटींचे पालन करत आपल्याबरोबर इतरांनाही त्या चौकटीत बांधण्यात कशोसीने प्रयत्न करत राहिलो. आयुष्याच्या ..

शांतीनिकेतनहे एक छोटंसं गाव होतं तेव्हा! रवींद्रनाथांनी जी शिकण्याची पध्दत सुरू केली, त्याचं ते नाव होतं. तो काळ होता 1901. श्री निकेतनची स्थापना झाली ती 1924. याला नाभाभिधान होतं 'ब्रह्मचर्याश्रम'. 1921ला विश्वभारती झाली. पहिली-दुसरी अशा इयत्ता ..

मुलं म्हणजे वस्तू नाही. उपयोग नाही असं म्हणून टाकून द्यायला ती निर्जीव गोष्ट नाही. इथून पुढे जेवढी वर्षं तो इथे असेल, तेवढी वर्षं त्याला आपण आनंदाने ठेवायचं, असा तिने निर्धार केला. सर्वांना संधी हीच तर म्हणायची! अवाजवी संवेदनशीलता म्हणेलही...''आज ..

शिकण्याची वर्षं आयुष्यातून वजा केली तर काहीच राहत नाही असं मला वाटतं का? त्या 10-15 वर्षांतलं मला ठळकपणे काय आठवतं? माझ्यात बदल काय काय झाले? या प्रश्नांची उत्तरं जर माझ्याकडे असली, तर त्या शिक्षणाला अर्थ. खरं जगणं तर नंतरच सुरू झालंय. मी इतरांशी ..

काहीही कारण नसताना आज माणूस ज्याला आपण शिव्या म्हणतो त्यांनीच बोलायला सुरुवात करतो. कानावर पडलेले शब्द बोलण्यात येतात. एका सिनेमात मुलं शिव्या देतात म्हणून शिक्षिका तक्रार करतात. वडिलांना वाईट वाटतं. वडील हातात काठी घेतात. ''कुठे शिकलात लेकांनो?'' ..

खेडयापाडयात अजून तरी वृध्दत्व टाकून दिलं जात नाही. गाव सांभाळतं, सांभाळायला भाग पाडतं. रडतखडत का होईना, म्हाताऱ्या माणसांचं केलं जातं. ठीक आहे. प्रश्न आहे तो जिथे वृध्दत्व प्रश्नचिन्ह बनतं तिथला. त्या प्रश्नाचं जमेल तसं उत्तर तर शोधू या ..

आयुष्यभर पैसा जमवतात, तो सांभाळताना ताण येतो, त्रास होतो. कारण पुढे पैसा लागेल. पैसे असले की कुणी विचारेल, ही भावना असते. पण कधी हा पैसा कुणाला मिळेल या विचाराने नाती दुरावतात. त्यापेक्षा देण्यातला आनंद उपभोगावा.  मिळालं काय नि गेलं काय? ..

उत्तरायणाच्या उंबरठयावर दु:खाचं कारण आपला अहं/इगोही असतो. त्याला धक्का लागला की मन दुखावतं. हा अहं वयानुसार लहानसहान गोष्टींनीही  दुखावतो. अपेक्षा पूर्ण न होण्याचं लेपण असतंच. यातून बाहेर पडायचं. आता हा इगोही टाकून द्यायचा नि अपेक्षाही. ..

 काळ पुढे धावत होता. एक वेळ अशी आली की मुलं मुलांच्या विश्वात, त्यांच्या त्यांच्या कंपनीत दंग झाली. मला जाणवलं, आता त्यांना माझी तेवढी गरज नाही. हे मन स्वीकारेना. आयुष्य उत्तरार्धाच्या टप्प्यावर. मग मात्र कुणाकुणाशी बोलले नि स्वत:ला एक दिवस ..

(भाग दोन)मुलांच्या या मतातला प्रामाणिकपणा जेवढा महत्त्वाचा, तेवढाच त्यातला मुलांना काय जाणवतं हा अर्थ महत्त्वाचा. मला वाटतं मुलांच्या मनातला अर्थ शोधणं-सापडणं ही माझी शिकण्याची गोष्ट. आपल्या बाबतीत ही घडते का? शिक्षक म्हणून एक आपणच आपलं ऑडिट करू ..

आपली तयारी, निरीक्षण, अंदाज, प्रक्रिया, परीक्षण या सगळया गोष्टी तिथे घडतात. ही नावं देत नाही, इतकंच. तसंच आहे, Processमध्ये काहीतरी गडबड झाली की जशी घरातली बाई पाणी, तांदूळ, भांडी याला दोष देते. आपलंही तेच आहे... नुसता तांदूळ शिजत ठेवून भात करणं, ..

मोकळयावर सगळयाच गोष्टी मोकळया होतात. चार गटांचा चौकडा. मी मध्ये थांबते. भिंती नसल्याने सगळयाच गटांवर लक्ष ठेवणं सोपं जातं... सर असले, तर बहुधा हीच रचना असते वर्गाची. अगदी प्रार्थनेलाही गोलातच उभी राहतात मुलं. मला वाटतं नियम मुलं घडण्यासाठी, शिकण्यासाठी ..

मुलांची गरज, मुलांची आवड, अपेक्षा याकडे लक्षच न देता घराने नि शाळेने कितीही केलं तरी त्यात संवेदनशीलता कशी राहील? वस्तू जबाबदारीने वापरली पाहिजे, तिची नासधूस होता कामा नये, वाया जाता कामा नये, पुष्कळ आहे म्हणून कसंही वापरून चालणार नाही हे मुलांना ..